Inleiding.
In ons dagelijks leven worden we voortdurend geconfronteerd met allerlei emoties en uitdagingen. Soms voelen we ons verbonden en tevreden, op andere momenten raken we verstrikt in boosheid, verdriet of teleurstelling. Hoe kunnen we op een evenwichtige manier omgaan met deze voortdurende stroom van gevoelens en ervaringen?

Vanuit de oosterse psychologie, die van nature goed aansluit bij onze westerse visie op positieve gezondheid, worden ons vier kwaliteiten aangereikt die ons helpen om met meer openheid en balans in het leven te staan. Deze ‘kwaliteiten-van-het-hart’ zijn liefdevolle vriendelijkheid, compassie, medevreugde en gelijkmoedigheid. Ze kunnen ons inspireren om met een wijze, niet-zelfzuchtige manier om te gaan met onszelf en met anderen. Ze houden elkaar in balans bij onze voortdurende zoektocht naar innerlijke vrede, geluk en evenwicht. Een van mijn leraren noemde ze ‘De Vier Levensvrienden’. Oefenen met deze kwaliteiten kan uitdagend, maar ook verrassend eenvoudig zijn.

In deze blogreeks, in vijf delen, neem ik je mee op pad met deze levensvrienden. Wat kunnen ze ons brengen, hoe kunnen we ze cultiveren en hoe passen we ze toe in het dagelijks leven.

 

Liefdevolle vriendelijkheid
Deze tweede blog gaat over liefdevolle vriendelijkheid. Wanneer we onszelf in staat stellen om met vriendelijkheid aanwezig te zijn, ontstaat er vanzelf ruimte voor de andere hartkwaliteiten om zich volledig te kunnen ontwikkelen, wat leidt tot meer openheid en innerlijke balans.

Vriendelijkheid kennen we allemaal wel als een algemene, alledaagse houding van welwillendheid en beleefdheid tegenover anderen. Het kan zich uiten in kleine gebaren, zoals iemand helpen, een glimlach geven of geduldig luisteren. Vriendelijkheid is waardevol, maar het kan afhankelijk zijn van omstandigheden, onze stemming of de manier waarop iemand ons behandelt.

Liefdevolle vriendelijkheid begint met een oprechte wens om welzijn te bevorderen – voor jezelf en anderen. We kunnen het zien als het cultiveren van een diepere, bewuste en onvoorwaardelijke houding van mildheid, openheid en een positieve intentie naar alle wezens, inclusief onszelf. Of beter nog, te beginnen bij onszelf!

Het gaat dus niet alleen om vriendelijk handelen, maar vooral om vriendelijkheid als een innerlijke houding. Dat betekent dat de intentie van liefdevolle vriendelijkheid voortdurend in ons aanwezig is en niet afhankelijk is van de situatie of van hoe iemand ons behandelt.

Deze innerlijke houding van mildheid begint bij onszelf maar daar blijft het niet bij. Het omvat ook onze (dier)vrienden en bekenden, onbekenden en zelfs lastige personen in ons leven. Kortom, we richten mildheid naar alles wat leeft.

Mildheid als medicijn
Mildheid is de tegenpool, het medicijn, tegen gevoelens van haat en wrok. Er is een bekende uitspraak van Nelson Mandela die luidt: “Haat, wrok en afkeer koesteren is als gif drinken en verwachten dat de ander eraan sterft.” Dat klinkt nogal dramatisch maar wat hij ermee bedoelde is dat haat, boosheid, wrok en afkeer ons ongelukkig maken. Als we deze gemoedstoestanden blijven voeden, heeft dat vooral invloed op onze eigen stemming, niet op die van de ander. Dit betekent niet dat haat of boosheid meteen verdwijnt, maar wel dat we er minder door gevangen raken.

Toen Mandela de gevangenis verliet, zei hij: Toen ik door die poort naar mijn vrijheid liep, wist ik dat als ik mijn bitterheid en haat niet achter me zou laten, ik nog steeds gevangen zou zijn.
Hij besefte dat bitterheid en haat hem gevangen hielden, ook al was hij fysiek vrij. Door dat los te laten, vond hij innerlijke vrijheid.

Door een bewuste houding van mildheid en openheid te cultiveren helpen we ons om deze destructieve emoties los te laten. Dit betekent niet dat we schadelijk gedrag goedkeuren, maar dat we ervoor kiezen om ons hart niet te belasten met bitterheid.

Wat zijn de effecten van een milde houding?
Mildheid helpt ons om innerlijke rust te vinden en ons verbonden te voelen met anderen. Het is een ‘staat van zijn’ die in iedereen aanwezig is, ook al is die soms diep verborgen. We kunnen er bewust contact mee maken en onszelf zo bevrijden van negativiteit. Je kunt je mogelijk wel iets voorstellen als je denkt aan de liefde die een moeder voelt voor haar pasgeboren kind. Of het gevoel van liefdevolle vriendelijkheid dat spontaan kan opkomen bij het zien van een puppy of een ander jong en wollig dier. Het begint bij een oprechte wens voor geluk, zowel voor onszelf als voor anderen.

Interessant is dat deze houding niet alleen een mentaal effect heeft, maar ook fysiek. Wetenschappelijk onderzoek suggereert dat vriendelijke interacties bijdragen aan de aanmaak van gelukshormonen zoals oxytocine, endorfine en serotonine. Deze hormonen verminderen stress, verhogen ons gevoel van welzijn en versterken onze verbinding met anderen. Dit betekent dat zelfs als we in eerste instantie niet oprecht mildheid voelen, het toch kan helpen om een zachte houding aan te nemen; fake it till you make it. Ons lichaam herkent vaak de vriendelijke houding en reageert daarop door ons daadwerkelijk beter te laten voelen.

Zoals ik al eerder schreef begint het effect van mildheid dus bij onszelf maar reikt het verder. Nu kan ik mij voorstellen dat je liefdevolle vriendelijkheid of mildheid kunt voelen voor veel mensen en dieren, maar niet voor allemaal. Er zijn namelijk van die mensen… Hier zit precies de crux. Wanneer je liefdevolle vriendelijkheid weet te ontwikkelen voor iedereen, ook je ‘vijanden’, dán kom je los van je negatieve gedachten en ontneem je negatieve emoties hun voedingsbodem. En als je daar goed over nadenkt, weet je dat het daar om gaat, toch? Het is niet altijd gemakkelijk om vriendelijkheid te voelen voor moeilijke mensen. Daarom kunnen we beginnen met kleine stappen, zoals neutraliteit of de wens om minder negativiteit te ervaren.

Hoe cultiveer je liefdevolle vriendelijkheid?
In het dagelijks leven kunnen we liefdevolle vriendelijkheid oefenen door bewuste momenten van vriendelijkheid te creëren. Een glimlach, een oprecht compliment of een moment van geduld kan al een groot verschil maken. Het gaat om kleine, consistente stapjes. Wanneer we liefdevolle vriendelijkheid gaandeweg integreren in ons leven, merken we dat negatieve gedachten minder grip op ons krijgen. We laten los wat ons niet meer dient en maken ruimte voor groei, zowel in onszelf als in onze relaties met anderen. Een oude oosterse parabel illustreert hoe we onbewust vasthouden aan negatieve gedachten en hoe liefdevolle vriendelijkheid ons kan helpen loslaten:

Twee monniken waren op weg naar een dorp. Halverwege moesten ze een rivier oversteken. Omdat het ’s nachts hard had geregend, was de rivier dieper dan normaal. Een oude vrouw drentelde aan de rand van de oever heen en weer en ze zag er ongelukkig uit. Toen de monniken haar vroegen wat er aan de hand was vertelde ze dat ze op weg was naar het dorp om haar zieke zuster te verzorgen. Het lukte haar niet de rivier over te steken. De stroom was te sterk voor haar tere benen. Eén van de twee monniken twijfelde geen moment en tilde haar op en bracht haar naar de overkant. Toen de monniken hun weg vervolgden bleef de andere monnik stil. Na twee uur zo gelopen te hebben, vroeg de eerste monnik wat er loos was. Met een geïrriteerde stem antwoordde hij: ‘Hoe kon je dit doen? “Je weet toch dat wij geen vrouwen mogen aanraken of vasthouden?” De monnik glimlachte en antwoordde: ‘Ik heb de vrouw losgelaten toen ik haar aan de overkant neerzette. Jij hebt haar nog steeds vast.’

De moraal van het verhaal is dat de monnik geërgerd was door iets wat buiten hemzelf was gebeurd. Hij zag niet, dat het zijn eigen gedachten waren die hem irriteerden. Hij projecteerde zijn negativiteit op de ander. Hiermee was hij degene die eronder leed. Wanneer we onze negatieve gedachten richten op iets dat buiten onszelf ligt, lijden we daar onbewust onder. Het probleem is vaak dat we vinden dat we in ons recht staan en/of gelijk hebben. Daarmee houden we ons eigen lijden in stand. Op het moment dat we de klik maken met wat we daar voor onszelf mee veroorzaken, zijn we bereid om los te laten. Dat is het moment dat we liefdevolle vriendelijkheid kunnen toelaten. Met het ontwikkelen van liefdevolle vriendelijkheid voor onszelf en voor anderen, bevrijden we ons van onze negatieve gedachten.

Enkele oefeningen om te verkennen:

  • Begin bij jezelf; start de dag met een positieve intentie, bijvoorbeeld: “Vandaag kies ik voor mildheid, zowel naar mezelf als naar anderen.”
  • Oefen zelfcompassie door jezelf toe te spreken zoals je dat naar een goede vriend zou doen, vooral als het even tegenzit.
  • Oefen met kleine daden van vriendelijkheid; glimlach naar onbekenden op straat. Een glimlach stimuleert direct de aanmaak van gelukshormonen. Geef een oprecht compliment aan iemand in je omgeving.
  • Help iemand zonder iets terug te verwachten, zoals het openhouden van een deur of een handje helpen met boodschappen maar bewaak ook je eigen grenzen.
  • Oefen met vriendelijk ‘nee’ zeggen wanneer iets niet goed voor je voelt. Vriendelijkheid betekent niet dat je over je eigen grenzen heen hoeft te gaan.

Tot slot
We kunnen een diepere, bewuste en onvoorwaardelijke houding versterken door middel van mildheidsmeditatie. Dergelijke meditaties helpen ons om een warme, open houding te ontwikkelen ten opzichte van onszelf en de wereld. Op deze manier transformeren we onze geest stap voor stap. Probeer het maar eens en laat me gerust eens weten wat het je brengt. Je vindt de geluidsbestanden van de mildheidmeditaties hier: [ link ]

Het is eenvoudig, maar het maakt een wereld van verschil. Bovendien heeft het een besmettelijk effect: wanneer wij vriendelijk en open zijn, inspireren we anderen om hetzelfde te doen. Behandel anderen met mildheid en zij zullen jou met mildheid behandelen.

Herken je het verlangen naar meer innerlijke rust? Of heb je zelf ervaringen met liefdevolle vriendelijkheid? Ik lees graag je ervaringen in de reacties. En misschien ben je geïnteresseerd in de volgende blog waarin ik in ga op de volgende levensvriend, compassie.